Zgodnie z przepisami prawa rodzinnego, dziecko pozostaje aż do pełnoletności pod władzą rodzicielską. Przyczynami ustania władzy rodzicielskiej mogą być: śmierć rodzica, utrata przez rodzica pełnej zdolności do czynności prawnych, pozbawienie rodzica władzy rodzicielskiej, zaprzeczenie ojcostwa, macierzyństwa, uchylenie prawomocnego wyroku ustalającego ojcostwo itp.
Co do zasady, władza rodzicielska przysługuje obydwojgu rodzicom. Tylko w sytuacji, kiedy ojcostwo zostanie ustalone w wyroku sądowym, kwestia przyznania władzy rodzicielskiej ojcu, pozostawiona zostaje do oceny Sądu. Władza rodzicielska powinna być wykonywana zgodnie z dobrem dziecka i w jego interesie. W przypadku, kiedy obydwoje rodzice mają władzę rodzicielską, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania.
W przypadku, kiedy rodzice nie potrafią się porozumieć w kwestii istotnych spraw dziecka, o sprawach tych rozstrzyga sąd opiekuńczy. Wnioskodawcą jest wtedy jedno z rodziców, zaś uczestnikiem postępowania drugie z rodziców. Wniosek o rozstrzygnięcie w istotnych sprawach dziecka podlega rozpoznaniu w trybie nieprocesowym, właściwym zgodnie z treścią przepisu art. 507 k.p.c.
Zauważyć jednak należy, iż zgodnie z §8 ust.1 Rozporządzeniem Rady Europy (WE) NR 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, w sprawach rodzicielskich, jurysdykcja krajową mają sądy państwa członkowskiego, w którym w chwili wniesienia pozwu lub wniosku, dziecko ma stały pobyt. Rozporządzenie to obowiązuje w państwach członkowskim UE z wyjątkiem Danii. Zgodnie z zasadą priorytetu konwencyjnej, wyrażonej w art. 91 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, stanowiącą, że jeśli z ratyfikowanej przez Polskę umowy konstytuującej organizację międzynarodową wynika, że prawo przez tę organizację stanowione jest stosowane bezpośrednio, to ma ono pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami polskimi.
W związku z tym, aby zaistniała pozytywna przesłanka jaką jest istnienie jurysdykcji krajowej polskiej – dziecko musi mieć w chwili złożenia wniosku mieć stały pobyt w Polsce. W przeciwnym razie, w każdej sprawie dotyczącej odpowiedzialności rodzicielskiej dotyczącej dziecka przebywającego w kraju należącym do Unii Europejskiej, poza Danią (też sprawie o wydanie dokumentów paszportowych) wniosek lub pozew zostanie odrzucony, ponieważ brak będzie tzw. jurysdykcji krajowej (art. 1099 k.p.c.).
W przypadku, kiedy wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy może zmienić określone w wyroku rozwodowym, rozstrzygnięcie w przedmiocie władzy rodzicielskiej. Oznacza to, że orzeczenie w przedmiocie władzy rodzicielskiej nie ma charakteru ostatecznego i może podlegać ocenie sądu rodzinnego.
W przeważającej liczbie przypadków, Sąd orzekający o rozwiązaniu małżeństwa rodziców dziecka, mając na uwadze dobro dziecka, orzekając w przedmiocie władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron postępowania, ogranicza władzę rodzicielską temu z rodziców, któremu nie zostaje przyznana opieka nad dzieckiem. W przypadku jednak, kiedy rodzice wspólnie ustalą sposób sprawowania władzy rodzicielskiej i sporządzą plan wychowawczy, sąd może pozostawić pełnię władzy rodzicielskiej obydwojgu rodzicom.
Art. 107 krio jest podstawą do domagania się wydania przez sąd orzeczenia w przedmiocie władzy rodzicielskiej w przypadku, gdy przysługuje ona obydwojgu rodzicom, żyjącym w rozłączeniu. Sąd może w tym przypadku, ze względu na dobro dziecka, określić sposób jej wykonywania. Sąd może powierzyć władzę rodzicielską jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków lub uprawnień związanych z osobą dziecka. Sąd może również pozostawić władzę rodzicielską obydwojgu rodzicom, jeżeli przedstawią zgodne porozumienie do sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem i jest prawdopodobne, że będą ze sobą współpracować dla dobra dziecka.
Zgodnie z treścią art. 111 krio jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana ze względu na stałe przeszkody (np. pozbawienie wolności), jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący nie dopełniają swoich obowiązków, sąd pozbawi rodziców lub rodzica władzy rodzicielskiej nad dzieckiem. Włada rodzicielska może być przywrócona w razie ustania przyczyny jej pozbawienia.
[fb_button]
Magdalena Kramkowska-Rysiewicz